خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: شش سالی می‌شود که زخم‌های معدن بوکسیت تاش بر چهره شاهوار نشسته و روز به روز هم در حال تعمیق است در این گیر و دار اما عده‌ای در شاهرود و سمنان و پایتخت نمی‌گذاشتند تا کسی جلوی این تخریب‌ها را بگیرد کسانی که قدرتشان از خواست و اراده جمعیت مردم شاهرود هم بیشتر است.

سال‌ها معدن بوکسیت تاش بدون استعلام از محیط زیست و منابع طبیعی و همچنین امور آب شاهرود مشغول به کار است و وقتی این موضوع چهار سال پیش اولین بار رسانه‌ای شد مسئولان محیط زیست اعلام کردند که این منطقه در زمره مناطق چهارگانه نبوده و لذا استعلامی از ما گرفته نشده است.

امروز اما از بین رفتن شاهوار مخاطرات بسیاری را به حیات زیستی و جانوری و حتی گیاهی استان و جنوب استان گلستان تحمیل کرده است تخریب شاهوار به مثابه کانون آب ساز و حیات بخش شمال شرق ایران اسلامی سبب شده تا فریاد دوست‌داران محیط زیست بر آسمان بلند شود و از ارتفاع چهار هزار و ۴۴۷ متری این قله نیز فراتر رود.

حساس‌ترین برهه زمانی در شاهوار این دوران است زمانی که معدن بوکسیت با تخریب‌های فراوانی که حتی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز آن را تأیید کرده در معرض تمدید مجوز است و بسیاری عقیده دارند اگر امروز جلوی آن گرفته نشود دیگر مردم و دوست‌داران طبیعت و حتی مسئولان نمی‌توانند حیات شاهوار را مشاهده کنند چرا که لابی‌های پول و قدرت در پس این موضوع قرار دارند در ادامه با الهام طبسی کارشناس ارشد محیط زیست به گفتگو نشستیم.

*درباره برهه حساس تاریخی شاهوار توضیح دهید، اهمیت این زمان در چیست؟

شاهوار رو به نابودی رفته است و برای آن سه دلیل داریم نخست اینکه این قله همیشه دارای برف است و کانون آب ساز محسوب می‌شود یعنی تخریب آن چون جایخی یخچال‌های قدیمی سبب می‌شود که میوه‌های درون آن نیز بپوسند و خراب شوند، این همان گرادیان هوا است که به معنای افزایش اختلاف دمای روز و شب و بیابانی شدن شاهرود و دشت بسطام محسوب می‌شود.

دومین خطر، پوشش گیاهی و آلودگی‌های زیست محیطی است امروز تحقیقات ثابت کرده که میزان آلومینیوم و برخی دیگر فلزات در آب شاهوار پنج برابر حد مجاز است و گونه‌های نادری گیاهی و درختان اورس این ناحیه به کلی نابود شده اند و مخاطره سوم اما وحوش مانند کل و بز و قوچ و میش و حتی خرس قهوه‌ای است که در سال گذشته شش قلاده آن به دلیل بیرون رانده شدن از زیستگاه خود تلف شد. پس آب، گرادیان هوا، وحوش و پوشش گیاهی تنها چند مورد از ده‌ها مخاطره طبیعی بوکسیت تاش در شاهوار است.

امروز معدن دوباره به دنبال تمدید مجوز است و ما به این جهت است که معتقد هستیم حساس‌ترین برهه زمانی تاریخ طبیعی شاهوار در این زمینه رقم می‌خورد این موضوع حتی از تخریب جنگل ابر در شش سال قبل هم مهم‌تر است چرا که شاهوار جبران نشدنی است اما در جنگل بازهم می‌توان اقداماتی کرد که مخاطرات کاهش یابند.

*از لحاظ مسئولان استان و کشور چطور؟

مسئولان هیچ؛ به راحتی می‌گویم هیچ؛ چرا که حتی جنگل ابر در شش سال گذشته را هم مردم آزاد کردند چرا که کنار تشکل‌های زیست محیطی و رسانه‌ها قرار گرفتند و در کویر حمایت‌ها، توانستند کار بزرگی را صورت دهند. امروز حسینی شاهرودی نماینده شاهرود و میامی یک تنه باری را بر دوش می‌کشد که اصولاً باید دولتی‌ها بر دوش بکشند.

حسینی شاهرودی بارها اعلام کرده که این معدن باید تعطیل شود اما هنوز یک نامه طرح شکایت هم از سوی دستگاه قضائی در بسطام شاهد نیستیم! یا عزمی در این بین نیست که نماینده شاهرود و میامی تنها مانده و یا عزمی وجود دارد اما فساد آنقدر ریشه دوانده که لابی‌های قدرت زورشان به اراده مردم می چربد.

*پس معتقد هستید که دستگاه قضائی باید ورود کند؟

۱۰۰ درصد من معتقد هستم در هر جای ایران بود تا کنون این امر رخ داده بود اما شاهوار به دلیل مرغوبیت بوکسیتی که دارد مورد توجه لابی‌های قدرت در پایتخت هستند که با زر و زور قصد دارند حیات مردم را به خطر بیندازند.

*عملکرد اداره کل محیط زیست را چطور می‌بینید؟

از آن زمان اداره کل محیط زیست استان پشت همین جمله توجیهی که شاهوار در مناطق چهارگانه نیست پنهان شده و علناً هیچ اقدام عملی برای برخورد قانونی با معدن نمی‌کرد و این در حالی است که آزمایش‌های آب از شاهوار توسط سازمان‌های مردم نهاد و … نشان دهنده میزان بالای آلایندگی آب به ذرات فلزی بود تا اینکه دستگیری مدیرکل و معاون محیط زیست استان که روزگاری این معاون، رئیس محیط زیست شاهرود نیز بود علت این سکوت‌ها را برملا کرد.

حالا اما با فشار بیش از اندازه مردم، سازمان‌های مردم نهاد و رسانه‌ها و تغییر مدیرکل محیط زیست استان این اداره کل مجاب شده که بر اساس نتیجه آزمایش‌های آب و خاک و به استناد گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس مبنی بر آلودگی و تخریب محیط زیست توسط این معدن و همچنین جمع آوری مستندات دیگر، از این معدن تخریب گر شکایت کند.

لذا بعد از سال‌ها که محیط زیست آماده شکایت از این معدن شده حالا نوبت دادگستری شهرستان شاهرود و حوزه قضائی بسطام است تا به موضوع ورود کند.

*آیا اقدامی برای در جریان قرار گرفتن دستگاه قضائی صورت گرفته است؟

بله؛ باید گفت امروز زمانی است که دادگستری باید به موضوع شاهوار ورود کرده و کم کاری‌های این پنج سال اخیر دستگاه‌های متولی را جبران کند. رئیس شورای شهر شاهرود سال گذشته طی نامه‌ای مفصل خطاب به دادستان بسطام (حوزه قضائی بسطام زیر مجموعه شهرستان شاهرود) به تمام ابعاد و زوایای تخریب طبیعت و آلودگی آب شاهوار اشاره کرد اما کوچک‌ترین واکنشی از سوی دستگاه قضائی صورت نگرفت این موضوع را سمیعی رئیس شورای شهر در دیدار موثران با دکتر حسینی شاهرودی بیان کرد و خبرگزاری مهر استان نیز به آن پرداخت و من این موضوع را تماماً مطالعه کردم.

این بار مردم منتظر اراده‌ای از سوی دستگاه قضای برای ورود به این پرونده هستند لذا امیدواریم که حداقل به شکایت محیط زیست از معدن بوکسیت رسیدگی و روزی شاهد تعطیلی این معدن باشیم که این روزها به دنبال تمدید پروانه فعالیت خود نیز است.

*آیا امید برای ورود دستگاه قضا وجود دارد؟

باید بدانیم که شاهوار کانون آب ساز شمال شرق ایران اسلامی با دو میلیون و ۲۰۰ هزار متر مکعب آب است یعنی آبی به اندازه سد کرج! آن هم در ششمین استان خشک ایران اسلامی که در آن قطره قطره آب حیات بخش است. متأسفانه در بی توجهی مسئولان سال‌ها است که این منبع آب‌رسان و حیات بخش در حال تخریب است و امروز روز ورود دستگاه قضای به این موضوع محسوب می‌شود.

از سوی دیگر طبق اصلاحاتی که در قانون منابع طبیعی صورت گرفته سازمان‌های مردم نهاد خود، راساً می‌توانند از تخریب‌گران محیط زیست شکایت کنند و موضوع را به محاکم بکشانند به نظر می‌رسد از زمان تصویب این اصلاحیه در سال ۹۶ تا کنون فرصت سوزی از سوی سمن‌ها و تشکل‌های دوست دار طبیعت صورت گرفته که اگر این امر نبود، تا کنون شاید شاهد تعطیلی معدن بودیم.

*چرا سمن‌ها تا کنون شکایت نکرده‌اند؟

علت عدم طرح شکایت سمن‌های محیط زیستی به صورت راساً از معدن معلوم نیست اما عملکرد این سازمان‌های مردم نهاد نشان داده که قدرت تغییر در سرنوشت یک شهرستان را به خوبی در دستانشان دارند اما از این قدرت به درستی استفاده نمی‌کنند.

اگر سازمان‌های مردم نهاد به این موضوع ورود به موقع می‌کردند امروز شکایت محیط زیست می‌توانست در کنار آن فشار قابل قبول تری را به دستگاه قضائی در راستای مطالبه گری مردمی و محیط زیستی بیاورد که البته این امر صورت نگرفت هرچند هنوز باید امید داشت که به این پرونده در محاکم قضائی رسیدگی شود.

متأسفانه سازمان‌های مردم نهاد در انتخاب راه کمی دچار مشکل هستند و این موضوع را نشان داده‌اند این سمن‌ها آنقدر خود را از سیاست دور کرده. اند که دیگر از آن سوی بام افتاده‌اند و نمی‌دانند باید در زمین چه کسی بازی کنند و در زمین چه کسی بازی نکنند و اصلاً این انتقادها را نیز بر نمی‌تابند. به نظر من دو سال پیش که قانون اصلاح شد و به سمن‌ها اجازه داد که راساً شکایت کنند لذا باید این امر صورت می‌گرفت اما طبق معمول تشکل‌های شاهرودی نشستند تا ببینند مسئولان چه می‌کنند.

*تغییرات در دستگاه قضای استان را چطور ارزیابی می‌کنید؟

خدا را شکر از زمان ورود آیت الله رئیسی به قوه قضائیه شاهد تحولات خوبی در سطح این قوه بوده‌ایم که یکی از آنها جابجایی دادستان شاهرود بود، امروز این شهرستان با یک نیروی تازه نفس در شاهرود و بسطام روبرو است که این امر در کنار شور و شعفی که ایجاد کرد، امید را در دل مردم دوست‌دار طبیعت و دلدادگان به این آب و خاک افزایش داده است.

امید مردم شاهرود برای تعطیلی معدن بوکسیت که تخریب‌گر شاهوار نام گرفته، ابتدا خدا و سپس نیروی اراده مردمی و مسئولان دستگاه قضائی است.

به هر روی باید امیدوار بود که روزی شاهد تعطیلی معدن بوکسیت برای همیشه باشیم و شاهوار به حیات باز گردد یا شاهد مرگ تدریجی یک رؤیا خواهیم بود چرا که با روند کنونی و برهم خوردن گرادیان هوا، روز به روز بر اختلاف دمای روز و شب شرق استان افزوده شده و تا ۵۰ سال آینده دیگر حیاتی در اینجا به دلیل بیابانی شدن این نگین انگشتری شمال شرق کشور وجود نخواهد داشت.